Cách xử lý khi khối lượng tiên lượng mời thầu thấp hơn bản vẽ thiết kế

Trong Hồ sơ mời thầu (HSMT) có nêu hình thức hợp đồng là trọn gói, nhà thầu chào giá theo bảng tiên lượng mời thầu và phải kiểm tra kỹ bản vẽ thiết kế. Nếu phát hiện thấy có chênh lệch thiếu (dư) thì lập bảng khối lượng riêng và chào riêng để Chủ đầu tư xem xét.
Ở đây, giả thiết rằng nhà thầu đã chào theo bảng tiên lượng mời thầu và có kèm theo bảng khối lượng riêng phần khối lượng thiếu. Chủ đầu tư cũng kiểm tra và công nhận khối lượng thiếu đó là đúng và vẫn chưa vượt giá gói thầu đã phê duyệt. Khi đưa về mặt bằng giá có 2 quan điểm như sau:
Quan điểm 1: chấm theo bảng tiên lượng mời thầu (vì đây là đề bài thi) mà không xét đến phần khối lượng thừa thiếu. Chỉ đưa về mặt bằng trong phạm vi HSMT. Sau khi xác định nhà thầu trúng thầu, mời nhà thầu trúng thầu đến để thương lượng phần khối lượng thừa thiếu. Sau khi thương lượng xong sẽ ký Hợp đồng bao gồm giá thầu + khối lượng thiếu.
Như vậy có trái với việc “giá ký Hợp đồng không vượt giá trúng thầu” không. Hay là ký thêm phụ lục?
Quan điểm 2: chủ đầu tư lấy phần khối lượng thiếu đó cộng đều cho tất cả các nhà thầu đã tham gia (kể cả nhà thầu không phát hiện phần khối lượng thiếu) để đưa về mặt bằng giá. Rồi xác định giá đánh giá để chọn nhà thầu trúng thầu.
Như vậy có mâu thuẫn với việc “chấm thầu phải căn cứ vào HSMT tức là trên đề bài thi đưa ra” không?
Xin hỏi 2 quan điểm trên thì quan điểm nào đúng??? Và cách xử lý đúng là thế nào?
Trả lời:

Vì HSMT là căn cứ pháp lý (đề bài thi) nên việc đánh giá Hồ sơ dự thầu (HSDT) phải căn cứ vào Tiêu chuẩn đánh giá và các yêu cầu trong HSMT (Điều 28 Luật Đấu thầu) để chọn được Nhà thầu trúng thầu trên cơ sở so sánh, xếp hạng các HSDT. Với quy định như vậy thì “Quan điểm 1” là hoàn toàn phù hợp. Quy định “giá ký Hợp đồng không vượt giá trúng thầu” (Điều 46 Luật Đấu thầu được sửa đổi, bổ sung bởi Luật số 38) là nhằm hạn chế sự tùy tiện trong việc ký Hợp đồng sử dụng tiền Nhà nước. Điều này hoàn toàn thực hiện được nếu HSMT là chuẩn xác, tiên lượng bóc từ bản vẽ thiết kế là đầy đủ.
Nhưng thực tế trong nhiều gói thầu Xây lắp cho thấy tiên lượng mời thầu thường không chuẩn xác (bóc thiếu). Do vậy trong NĐ85/CP (Điều 70 Khoản 9) trong Mẫu HSMT Xây lắp (Mục 36) cho phép Chủ đầu tư được quyền xử lý miễn là không làm vượt Tổng mức đầu tư đã duyệt cho Dự án.
Có 2 quan điểm đánh giá khác nhau mà “quan điểm 1” là phù hợp thì “quan điểm 2” là không phù hợp, không nên áp dụng do nhiều lý do:
-         Khối lượng thiếu (so với tiên lượng mời thầu) được Chủ đầu tư kiểm tra và xác nhận lại là nội dung chưa có trong HSMT. Việc cộng thêm khối lượng thiếu nhân với đơn giá của từng Nhà thầu (thường có đơn giá khác nhau) sẽ tạo nên sự so sánh không công bằng. Nói khác đi thực hiện theo cách này tức là đã bổ sung  HSMT khi chấm thầu tức là đã bổ sung đầu bài thì sao còn gọi là minh bạch, công bằng.
-         Có những khối lượng thiếu của tiên lượng mời thầu không thể xác nhận ngay trong quá trình đánh giá HSDT. Do tốn thời gian (nhất là sai khác lớn) nên việc này thường để vào giai đoạn thương thảo, hoàn thiện Hợp đồng. Khi đó đơn vị Tư vấn (lập thiết kế, bóc tiên lượng, lập dự toán) được mời đến cùng Chủ đầu tư, Nhà thầu trao đổi về khối lượng thiếu này để đưa ra một kết luận cuối cùng.
Tuy nhiên điều cần lưu ý là hình thức Hợp đồng trọn gói chỉ áp dụng cho những công việc được xác định rõ về số lượng, khối lượng (Điều 49 Luật Đấu thầu). Đối với các công trình xây lắp thường rất khó đảm bảo điều kiện này, có chăng chỉ đối với phần nổi (trên mặt đất) của công trình. Các công việc trong lòng đất (đặc biệt khi xuống sâu) thì khó có ai khẳng định chính xác số lượng, khối lượng công việc sẽ được thực hiện, nghĩa là không đủ điều kiện áp dụng hình thức Hợp đồng trọn gói.
Mặt khác theo NĐ85/CP (Điều 48 về Hợp đồng trọn gói đối với Xây lắp) quy định “sau khi Hợp đồng theo hình thức trọn gói được ký kết, khối lượng công việc thực tế Nhà thầu đã thực hiện để hoàn thành theo thiết kế (nhiều hơn hay ít hơn khối lượng công việc nêu trong Hợp đồng) không ảnh hưởng tới số tiền thanh toán cho Nhà thầu” và “Chủ đầu tư chịu trách nhiệm về tính chính xác của số lượng, khối lượng công việc. Trong trường hợp có thất thoát xảy ra (do tính toán sai số lượng, khối lượng công việc) thì cá nhân, tổ chức thuộc Chủ đầu tư làm sai có trách nhiệm đền bù và xử lý theo quy định của pháp luật”.
Tóm lại khi tham gia các hoạt động đấu thầu,cần nghiên cứu để nắm vững không chỉ Luật, Nghị định, các Thông tư ban hành Mẫu HSMT mà còn đòi hỏi phải có kỹ năng xử lý tình huống trong đấu thầu theo các mục tiêu của Luật Đấu thầu./.